Hoe het Scharlo het verloor van het verkeer

Let op! 
Graag het vriendelijke verzoek aan iedereen die foto’s van deze pagina afhaalt: let op de fotolicentie! De meeste foto’s hebben een CC-BY of CC-BY-ND licentie. Opslaan en delen mag, maar vermeld de bron (meestal het Regionaal Archief Alkmaar) en als die bekend is, de fotograaf. Alvast bedankt.

---

Geregeld bezoeken mensen de studiezaal van het Archief om meer te weten te komen over het verleden van hun straat. Maar hoe zit het eigenlijk met de straat van het Archief zelf? Het Scharlo lijkt op het oog één met de Bergerweg. Toch blijkt uit het naamsverschil een eigen verleden. Maar wel altijd in dienst van het verkeer van en naar de stad.

De smalle ingang van het Scharlo aan de kant van de Geesterweg in de huidige situatie. Fotolicentie: CC-BY. Vervaardiger Timewarp: Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer oude foto: FO 1002968.

De naam Scharlo is waarschijnlijk een samenvoeging van ‘schar’ (zanderige oever) en ‘loo’ (bos). Voor het Beleg van Alkmaar in 1573 stond er al bebouwing, die uiteraard ten tijde van de strijd werd verwoest. Met het ontstaan van de Alkmaarder Hout in de loop van de 17^e eeuw kwamen er tuinen en boompartijen. De namen Bergerhout en Groenelaantje herinneren hier nog aan. Het ‘Schaarloo’ doorkruiste het meest noordelijke gedeelte van de Hout. Met al dat groen moet het een mooie oprijlaan zijn geweest naar de stad. De bijbehorende gebouwtjes en tuinkoepeltjes stonden dicht langs de smalle weg om zo veel mogelijk tuin te behouden. In de loop van de tijd raakte de hele weg bebouwd, maar wel langs de bestaande rooilijn. Hierdoor ontstond er een korte maar zeer smal stuk, dat al snel voor moeilijkheden zorgde zodra de moderne tijd zich aandiende.

Detail van de kaart van Panders uit 1765 van de Alkmaarder Hout. Rechts het Scharlo. Het slootje is de huidige Zocherstraat. Op de hoek is al het tuinkoepeltje te zien dat later onderdeel van café Hoed is. Links ervan ligt een plaats met de toepasselijke naam Hout- en Duinzicht. Publiek Domein. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: PR 1006020

Detail van de kaart van Joan Blaeu uit 1650. Er staat veel bebouwing langs het ‘Schaarloo’. Publiek Domein. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: PR 1005037

Het Scharlo en Geesterweg in 1908. De versmalling, het tramspoor en de omtrek van boerderij Hout en Duinzicht langs het slootje zijn goed te zien. Vervaardiger John Bartholomew & Co. Publiek Domein. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: PR1003205

Het nieuwe station (1865) leidde tot veel reuring én een paardentram die met een vast spoor zijn ruimte eiste.  Door toenemende welvaart reisden meer dagjesmensen naar Bergen. De gloednieuwe Ambachtsschool (1913) en de lagere school aan de Snaarmanslaan (1916) brachten hordes leerlingen naar dit stukje Alkmaar. Het werd te veel.

Visitekaartje uit 1885 van het stationskoffiehuis (later café Hoed) op de hoek met de toekomstige Zocherstraat. Het voormalige tuinkoepeltje uit de tijd van de Alkmaarder Hout zien we rechts. Publiek Domein. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: FO1002971

Het smalle Scharlo met uiterst rechts het café van J. Hoed met oude tuinkoepel. Aan de overkant is het pand van Multivlaai te herkennen. Fotolicentie: CC-BY. Fotograaf onbekend. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: FO 1002964

De kruising Stationsweg, Bergerweg en Scharlo op een prentbriefkaart uit 1901. We kijken vanaf de Bergerweg het Scharlo in. Vervaardiger onbekend. Fotolicentie: CC-0. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: RAA012002509.

Toen in juli 1921 een aanrijding plaatsvond tussen een jongetje en een auto was de gemeente al bezig met het aankopen van gronden in het blok ten zuiden van het Scharlo om na sloping de weg te kunnen verbreden van 10 naar 42 meter. Tegen de tijd dat de laatste eigenaar, bakker Caarls, uitgekocht was diende het volgende probleem zich aan. Er moesten nieuwe woningen komen voor de gezinnen die hun huis verloren, maar het Rijk had subsidies voor dergelijke bouwprojecten stopgezet. Ondertussen klaagden bewoners van het Groenelaantje over het sluipverkeer dat rakelings langs hun gevels scheerde. Op de hoek met de Zocherstraat was de doorgang maar 3,7 meter breed vanwege de aldaar gelegen eeuwenoude boerderij Hout- en Duinzicht. Verbouwing werd overwogen, maar door de vervallen staat van zowel de boerderij als de nabijgelegen huisjes kreeg slopen van het gehele blok toch de voorkeur.

De tuinkoepel van café J. Hoed vanaf de zijkant gezien, in de huidige Zocherstraat. Oude foto uit 1922. Fotolicentie: CC-BY. Vervaardiger Timewarp: Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer oude foto: FO 1006965.

In 1925 bood het Rijk weer steun voor gemeentelijke woningbouw. Nieuwe woningen werden hierna snel gerealiseerd in de Uitenboschstraat in Oud-Overdie. De verbreding van het Scharlo kon in de begroting van  1926 worden opgenomen. Eerst werd alles gesloopt, grotendeels door het gecontroleerd laten afbranden van de panden om zo meteen ook de daar heersende wandluis te verdelgen. De oude tuinkoepeltjes aan beide uiteinden van het Scharlo, die in de café’s van Hoed aan de ene kant en De Nachtegaal aan de andere kant een tweede leven hadden gekend, verdwenen.

Zicht op het verbrede Scharlo vanaf de Geesterweg, aan de bomen te zien omstreeks 1930. Rechts staat een pomp van Shell. Links zien we restaurant Du Passage. Vervaardiger onbekend. Fotolicentie: CC-BY. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: RAA012002516

Vanaf de Geesterweg zicht op het oude Scharloo met op de hoek café De Nachtegaal van Co Slenters. Rechts is nog een stukje te zien van Huize Westerhout. Op de hoek met de Snaarmanslaan is garagebedrijf A. Dam & Co gevestigd. Vervaardiger onbekend. Fotolicentie: CC-BY. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: RAA012002514.

Knipsels van de brandstichting voorafgaand aan de verbreding. Uit tijdschrift ‘De stad Amsterdam’ 11 juni 1926. Fotolicentie: CC-0. Catalogusnummer: FO 1011935.

Het platbranden van de binnenrij huisjes op 3 juni 1926. Foto uit reportage tijdschrift ‘De stad Amsterdam’. Fotolicentie: CC-0.

Het Scharlo vanaf de Geesterweg rond 1923. De huizen rechts bleven staan bij de verbreding. Café De Nachtegaal moest wel wijken. Op de voorgrond is een bijzondere ‘fietser’ te zien. Links en rechts van het café, op de achtergrond, zien we de Ambachtsschool en de watertoren. Vervaardiger onbekend. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: fo1002968

Vanaf de Geesterweg zicht op het oude Scharloo met op de hoek café De Nachtegaal van Co Slenters. Rechts is nog een stukje te zien van Huize Westerhout. Op de hoek met de Snaarmanslaan is garagebedrijf A. Dam & Co gevestigd. Vervaardiger onbekend. Fotolicentie: CC-BY. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: RAA012002514.

Een kaart uit 1923 met in rood aangegeven de nieuwe rooilijnen waardoor Scharlo en Groenelaantje breder zouden worden. De lijn loopt dwars door boerderij Hout- en Duinzicht (linksonder). Panden reeds in handen van de gemeente zijn gearceerd, alleen de bakkerij van Caarls (derde van links) nog niet. Publiek Domein. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Eerst werden GroeneLaantje en Zocherstraat verbreed. Werkzaamheden aan het Scharlo startten op 18 november 1926. Enkele meters zuidelijker herrezen nieuwe panden in herkenbare Amsterdamse Schoolstijl: op de ene hoek café du Passage, op de andere hoek café Royal en in het midden het statige gebouw van rijtuigenverhuur en begrafenisonderneming Hoed (nu Radio Bakker).

Zicht in het Scharlo richting de Bergerweg in 1925. Geheel links wordt Scharlo 27 al afgebroken. Rechts daarvan op nr. 31 de melkhandel van A. Rentenaar en op nr. 33 de winkel in kantoorbehoeften van Th. J. Scholten. Op het eind het ca’fe van Hoed met tuinkoepeltje. Helemaal op de achtergrond de Ambachtsschool aan de Bergerweg. Vervaardiger onbekend. Fotolicentie: CC-BY. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: fo1002972.

Het café van J. Hoed op de hoek Scharloo-Zocherstraat omstreeks 1922. Links nog een stukje van de banketbakkerij van H.J. Gerdes. Tussen de bomen zien we de Ambachtsschool. Het hekje op de voorgrond stond voor het z.g.n. “Groentje” een stukje gras in de bocht van het Scharlo. Vervaardiger onbekend. Fotolicentie: CC-BY. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: FO 1002970.

De gloednieuwe panden aan het Scharlo in 1927. De huizen rechts moeten nog gedeeltelijk van ramen worden voorzien. In het midden de stalhouderij en begrafenisonderneming van de gebroeders Hoed, dat voorzien is van statige, hoge deuren. Fotolicentie: CC-BY. Fotograaf onbekend. Collectie Regionaal Archief Alkmaar. Catalogusnummer: FO 1002979

Het boomrijke Scharlo eind jaren ’50. Fotolicentie: CC-BY. Fotograaf onbekend. Collectie Regionaal Archief Alkmaar.

Als laatst werden witte kastanjes geplant om het Scharlo weer tot een degelijke toegangsweg te maken. Maar decennia later moest de straat zich opnieuw aanpassen aan de eisen des tijds. De bomen werden gekapt, de brede stoepen versmald en de klinkers maakten plaats voor asfalt. Opnieuw ten behoeve van nóg meer autoverkeer. Het karakteristieke witte gebouw van hotel-restaurant Royal is overigens na 50 jaar alweer gesloopt. Gelukkig liggen de herinneringen enkele meters verderop.

Door Emmie Snijders

Op de hoek stond tussen 1927 en 1980 café-restaurant-hotel Royal. Oude foto (1975) door Wil van de Leygraaf. Fotolicentie: CC-BY-ND. Vervaardiger Regionaal Archief Alkmaar.

Zicht op het gloednieuwe Scharlo vanaf de huidige kruising met Stationsweg en Bergerweg. Timewarp door Regionaal Archief Alkmaar. Vervaardiger oude foto onbekend. Fotolicentie: CC-BY-ND. Catalogusnummer oude foto: FO 1002979.

De timewarp geeft een idee van de smalte van het oude Scharlo. Fotolicentie: CC-BY-ND. Vervaardiger Regionaal Archief Alkmaar. Oude foto: FO 1002972.